15 marca 2021 roku odbyły się zajęcia z zakresu podstawowej wiedzy prawnej dla uczniów szkół podstawowych i średnich zorganizowane przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA. Zajęcia były prowadzone w formie webinarów prowadzonych kolejno przez sędzię Jolantę Jeżewską i sędzię Martę Kożuchowską oraz przez sędziego Igora Tuleyę i sędzię Monikę Ciemięgę.

Tematy zajęć brzmiały następująco:

1. Zabawa, zabawa, czyli przewodnik rozsądnego imprezowicza.

2. Prawa i obowiązki osoby zatrzymanej przez policję

Podczas pierwszych zajęć sędzia Jeżewska i Kożuchowska odpowiedziały na kilka pytań.

1.Czy posiadanie każdej ilości narkotyków oznacza popełnienie przestępstwa?

Przyjmuje się, że karalnym posiadaniem jest posiadanie, co najmniej takiej ilości narkotyku, która przynajmniej teoretycznie jest w stanie odurzyć jedną osobę np. 0,1-0,2 grama marihuany. art.62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 0,5-1g czyli 1 do 2 porcji — prokuratorskie umorzenie postępowania. Nieznaczna ilość posiadana na własny użytek 3-5 porcji - przypadek uprzywilejowany. Kara jest mniejsza 6-19 porcji - zwykły przypadek posiadania 20+ kara zaostrzona. Wniosek? Posiadanie nawet śladowej ilości narkotyku jest przestępstwem.

2. Czy uprawa jednego krzaku marihuany jest przestępstwem?

Zgodnie z art. 63 ust. 1 u.p.n. (ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii): Kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak, z wyjątkiem maku niskomorfinowego, konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych, lub krzew koki, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

3. Czy można zostać ukaranym za głośne słuchanie muzyki?

Zgodnie z art. 51 kw (kodeksu wykroczeń) kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Zgodnie z § 2 tego artykułu, jeżeli czyn ma charakter chuligański lub sprawca dopuszcza się go, będąc pod wpływem alkoholu, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Podżeganie i pomocnictwo są karalne. Warto również zapoznać się z tzw. Zakazem immisji regulowanym przez art. 144 kc (kodeksu cywilnego) który brzmi następująco: Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

4. Czy udostępnienie nieletniemu koledze/koleżance alkoholu to już przestępstwo?

Zgodnie z art. 208 kk (kodeksu karnego) kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jednak musi być to czynność wielokrotna. Jednak gdy dowiedzą się o tym rodzice, wchodzi ustawa o chowaniu w trzeźwości, art.43 mówiący o całkowitym zakazie spożywania alkoholu przez osoby do tego nieupoważnione.

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.) Art. 40. mówi, że osoby w stanie nietrzeźwości, które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób, mogą zostać doprowadzone do izby wytrzeźwień, zakładu opieki zdrowotnej lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej przez jednostkę samorządu terytorialnego albo do miejsca zamieszkania lub pobytu. W razie braku izby wytrzeźwień osoby takie mogą być doprowadzone do jednostki Policji. Osoby doprowadzone do izby wytrzeźwień lub jednostki Policji pozostają tam aż do wytrzeźwienia, nie dłużej niż 24 godziny. Osoby do lat 18 umieszcza się w odrębnych pomieszczeniach, oddzielnie od osób dorosłych.

a. Osobie doprowadzonej do izby wytrzeźwień, jednostki Policji, zakładu opieki zdrowotnej lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej przez jednostkę samorządu terytorialnego w warunkach, o których mowa w ust. 1, przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu osoba doprowadzona lub zatrzymana może domagać się zbadania zasadności i legalności doprowadzenia, jak również decyzji o zatrzymaniu oraz prawidłowości ich wykonania.

b. Zażalenie przekazuje się sądowi rejonowemu miejsca doprowadzenia lub zatrzymania w terminie 7 dni od daty doprowadzenia bądź zatrzymania. Do rozpoznania zażalenia stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego.

c. W przypadku stwierdzenia bezzasadności lub nielegalności doprowadzenia lub zatrzymania albo poważnych nieprawidłowości związanych z ich wykonywaniem sąd rejonowy zawiadamia o tym prokuratora i organy przełożone nad organami, które dokonały doprowadzenia bądź zatrzymania.

O umieszczeniu w izbie wytrzeźwień zawiadamia się niezwłocznie:
w przypadku małoletnich - ich rodziców lub opiekunów oraz sąd opiekuńczy,
w przypadku innych osób - na ich żądanie, wskazane przez nie osoby.

Stanowczo odradzamy spożywania alkoholu osobom niepełnoletnim.

Przedmiotem drugich zajęć jest wyjaśnienie w jakich okolicznościach mogą być stosowane środki przymusu przez policję. Kiedy i dlaczego obywatel może zostać zatrzymamy przez policję i jak długo może to trwać. Prowadzący wyjaśnili, jakie prawa przysługują osobie, która zostaje zatrzymana przez policję i w jaki sposób można domagać się ich realizacji. Odpowiedzieli na pytania:

1. Czy osoba niepełnoletnia może zostać zatrzymana przez policję?

Zgodnie z art. 32g § 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.

Przesłanki zatrzymania nieletniego w policyjnej izbie dziecka:

1. uzasadnione przypuszczenie, że nieletni popełnił czyn karalny; oraz
2. jedna z następujących okoliczności:
• uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego;
• uzasadniona obawa zatarcia śladów czynu;
• niemożność ustalenia tożsamości nieletniego.

Warto również zapoznać się z art.35 Dz.U. [Zatrzymanie nieletniego, pomoc Policji]

§ 1. Policja zbiera i utrwala dowody przejawów demoralizacji oraz czynów karalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonuje zatrzymania nieletniego.
§ 2. Sąd rodzinny może zlecić Policji dokonanie określonych czynności, a w wyjątkowych wypadkach może zlecić dokonanie czynności w określonym zakresie.
§ 3. Po dokonaniu czynności określonych w § 1 lub 2 sprawę przekazuje się niezwłocznie sądowi rodzinnemu.
§ 4. Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że sprawcą czynu karalnego jest nieletni, lecz czynności, o których mowa w § 1, nie doprowadziły do ustalenia jego tożsamości, Policja niezwłocznie przekazuje sprawę sądowi rodzinnemu, który odmawia wszczęcia postępowania i może zlecić Policji dokonanie określonych czynności lub dokonanie czynności w określonym zakresie w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż 2 miesiące.

2. Czy mogę nagrywać funkcjonariuszy policji podczas interwencji?

W polskim porządku prawnym brak jest regulacji tego zakazujących. W trakcie nagrywania nie można jednak utrudniać funkcjonariuszom przeprowadzanych czynności. Należy jednak pamiętać, że wizerunek funkcjonariuszy policji stanowi dane osobowe. Oznacza to, że jego udostępnianie podlega regulacjom RODO. - Publikacja takiego materiału jest więc, co do zasady, możliwa jedynie za zgodą nagranych funkcjonariuszy - pisze HFPC. Co ciekawe w braku wyraźnej zgody funkcjonariuszy na publikację materiału można to jednak zrobić. Wystarczy zmodyfikować wizerunek i głos funkcjonariuszy, tak by uniemożliwić ustalenie ich tożsamości.

Wniosek: mamy pełne prawo do nagrywania, jednak z publikacją zgromadzonych materiałów należy być uważnym.

3. Czy osoba zatrzymana może domagać się kontaktu z adwokatem i jak szybko powinien on nastąpić?

Jako osoba mamy bezwzględne prawo do kontaktu z adwokatem i może to nastąpić już w chwili zatrzymania. Mamy również prawo do powiadomienia osoby najbliższej (bez obowiązku określania stopnia spokrewnienia). A co jeśli zostanie nam odebrany telefon? Art. 261 k.p.c. (kodeks postępowania cywilnego) w zw. z art. 245 § 3 k.p.k. (kodeks postępowania karnego) mówi jedynie o wskazaniu osoby do kontaktu, a nie jej danych. Jeśli ich ustalenie jest możliwe przy pomocy rzeczy, które ma przy sobie zatrzymany, organ powinien to zrobić. -Jeśli ktoś nie ma numeru do adwokata (bądź pełnomocnika) – najlepiej, jeśli osoba z rodziny, która jest powiadomiona o zatrzymaniu, udzieli adwokatowi tymczasowego pełnomocnictwa w imieniu zatrzymanego. Wówczas może on już działać w imieniu zatrzymanego, pod warunkiem późniejszego zatwierdzenia takiego pełnomocnictwa .

4. Czy można domagać się zbadania zasadności i legalności zatrzymania? 

Zgodnie z Kodeksem Postępowania Karnego Art. 246. :

§ 1. Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania.

§ 2. Zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który również niezwłocznie je rozpoznaje.

§ 3. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

§ 5. W razie zbiegu zażaleń na zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie można rozpoznać je łącznie.

5. Czym różni się zatrzymanie od tymczasowego aresztowania?

Zatrzymanie może trwać do 24 godzin i w ciągu następnych 48 ma na celu ustalenie osoby, która popełniła przestępstwo natomiast tymczasowe aresztowanie jest środkiem zapobiegawczym, który ma umożliwić nie zakłócanie przebiegu postępowania przygotowawczego (w skrócie: zebranie dowodów) Stąd różni je czas. Może trwać najdłużej 48 godzin, natomiast tymczasowe aresztowanie może trwać przez cały czas prowadzenia śledztwa wedle reguł ogólnych, nie dłużej niż 2 lata.

Zatrzymanie ma na celu wyjaśnienie kto jest sprawcą czynu i sprowadza się do faktycznego pozbawienia wolności i ustalenia danych tej osoby. Natomiast tymczasowe aresztowanie polega na zbieraniu dowodów weryfikujących fakt popełnienia przestępstwa.

Oliwia Betlejewska klasa 2i